Оқушының психологиялық мінездемесін құрастыру жөніндегі нұсқаулық

Оқушының психологиялық мінездемесін құрастыру

жөніндегі  нұсқаулық

1.Мінездемені құрған кезде оқушының жалпы мәліметтерінен бастау қажет. Жасын, сыныпты ауыстырса, қандай себеппен көрсетіліп, баланың бейнесіне ауызша сипаттама беру. 

2. Содан кейін баланың физикалық дамуын сипаттаңыз: жалпы денсаулықтың жағдайы, созылмалы аурулар бар ма, өсу, салмақ жас нормаларына сәйкес келе ме. 

3. Келесі мінездеменің тармағы - оқушының отбасылық тәрбиелеу жағдайы. Отбасының құрамын, әрбіреуінің жасын, мамандығын, жұмыс орнын көрсету қажет. Тұрғын үй жағдайын сипаттаңыз: баланың жеке бөлмесі немесе арнаулы орны, жазу үстелі  бар ма. Отбасының материалдық жағдайы туралы жазу керек. Сонымен қатар өзара  қарым-қатынастың атмосферасы: достық, жанжал отбасы т.б. туралы да айту маңызды. 

Отбасының басқа да мүшелерінің оқушыға деген қарым-қатынасын сипаттаңыз: баланың істеріне қызығушылық таныта ма, оған көмек көрсете немесе бақылаусыздық, толық дербестік  байқалады. Сонымен қатар оқушының өз отбасының мүшелеріне деген қарым-қатынасы: сыйластық, қолдау көрсету немесе өзімшілдік, елемеу және т.б.

4. Оқушы оқитын  сыныпқа  қысқаша сипаттама беріңіз. Сандық және жыныстық құрамын көрсетіңіз. Сынып үлгерімін, тәртіптілігін, белсенділігін жалпы сипаттаңыз.

5. Мінездеменің  келесі тармағы-сыныптағы оқушының жағдайы. Баланың үлгерімін, оның тәртіптілігін сипаттаңыз, сынып ұжымында қандай тапсырмаларды орындайды. Сондай-ақ, құрдастарының арасында оқушы қандай орынға ие екенін көрсетіңіз: көшбасшы, оқушылармен қабылданған немесе қабылданбаған, оқшауланған.

Оқушы бастамашы, қандай да бір қоғамдық істерді ұйымдастырушы болып табыла ма, әлде жасаушы, орындаушы болып табылады ма, осы туралы атап өтіңіз.

Баланың өз атына деген сынды қалай қабылдайтыны туралы да жазыңыз: бей-жай, дұшпандық, байсалды немесе мейірімді.  Сыныпта осы оқушының жақын достарының болуы немесе болмауы, құрдастарына қатысты қандай қасиеттер көрсететінін сипаттаңыз: өзара көмек, сатқындық немесе сенімділік.

6. Бұдан әрі оқушы тұлғасының бағытын сипаттаңыз. Оқушының адамгершілік нанымдары туралы жазыңыз: адалдық, ар-ождан, достық, парасаттылық және т. б. туралы түсінік.

Оқушының еңбекке деген көзқарасын да белгілеңіз: еңбекті құрметтейді немесе елеусіз қарайды, қандай еңбек дағдылары қалыптасқан, ұзақ уақыт қандай да бір іспен айналыса ала ма.

7. Оқушының оқу іс-әрекетіне деген көзқарасын сипаттаңыз: не үшін оқиды, қандай заттар көбірек ұнайды, не үшін немқұрайлылық танытады. Оқушының спортқа, өнерге және т.б. қызығушылықтары бар ма, ой-өрісінің қаншалықты дамығанын, оқырмандық қызығушылықтың қалыптасқанын нақтылаңыз. Оқушының тұрақты кәсіби ниеті бар-жоғын белгілеңіз.

8. Келесі мінездеменің  тармағы-оқушының өзін-өзі бағалау және талап ету деңгейі. Оқушының өзін-өзі бағалау адекватты немесе адекватты емес (жоғары немесе төмен) екенін анықтаңыз. Талаптану деңгейі оқушының қол жеткізгісі келетін мақсаттарында көрінеді, ол жоғары, орташа немесе төмен болуы мүмкін.

9. Оқушының интеллектуалдық даму деңгейін, жалпы оқу шеберлігі мен дағдыларының қалыптасу деңгейін сипаттаңыз: ең бастысы бөліп бере ала ма, дұрыс қарқынмен жаза және оқи ала ма, кітап пен т. б. өз бетімен жұмыс істей ала ма.

Баланың психикалық үдерістерінің ерекшеліктерін сипаттаңыз: еркін зейіннің қалыптасу дәрежесі, ойлау, қабылдау, есте сақтау түрлері басым және т. б.

10. Баланың эмоционалдық-еріктің ерекшеліктері туралы жазыңыз. Қандай көңіл-күй басым екенін анықтаңыз: көңілді немесе көңілсіз, оптимистік, нәзік, мазасыз, жабыранқы және т.б. Оқушының эмоциясының қалай жүретінін сипаттаңыз: екпінді, айқын көрінген немесе ұстамдылық байқалады, өзін-өзі меңгеру. Сондай-ақ, әдетте оқушы стресстік жағдайға қалай әрекет ететінін көрсетіңіз, мысалы, оны қорлаған кезде: дөрекі, жылайды, өкініштікке ұшырайды немесе өзіне сенімсіздік танытады. Оқушы өзін қалай ұстайды, мысалы, емтиханда: жұмылдырылады және жақсы нәтижелерді көрсетеді немесе керісінше.

 Оқушының табандылығы, мақсаттылығы, батылдығы және басқа да ерік-жігері қаншалықты дамығанын бағалаңыз.

11. Оқушының темпераменттің қандай түрі басым екенін анықтаңыз. Мінездің белгілі бір белгілерінің  күшеюі  байқалатынын көрсетіңіз.

12. Мінездеменің соңғы тармағы қорытындылар болып табылады. Ақпаратты жинақтап және оқушының дамуы оның жас нормаларына сәйкес келе ме, қандай жағдай оң әсер ететінін, қандай теріс әсер ететінін анықтаңыз.

Баламен жұмыс істеу кезінде қандай мәселеге ерекше назар аудару қажет екендігі туралы ата-аналарға, мұғалімдерге ұсыныстар беріңіз.

Оқушының психологиялық мінездемесін жасауға арналған

шпаргалка

Жүйке жүйесінің жұмыс істеу ерекшеліктері:

1. тез шаршайды; ұзақ жүктемеден кейін шаршайды; мазасыз;

2. қуанғаннан кейін себепсіз мұңайады; көңіл-күйдің адекватты ауысуы; көңіл-күй көрінісінде тұрақты;

3. қозу басым; қозу және тежелу теңдестірілген; тежелу басым.

 Мүдделер бағыты:

1. оқу қызметіне;

2.еңбек қызметіне;               

3. көркем-эстетикалық қызметке;

4. спорттағы, туризмдегі жетістіктерге;

5. адамдар арасындағы қарым-қатынасқа.

Қоғамдық белсенділік             .              

1. Өз уақытын есептемей, барлық қоғамдық істерге белсенді қатысады.    

2. Қоғамдық жұмыстарға белсенді қатысады, бірақ өз уақытын жұмсамауға тырысады.          

3. Қоғамдық өмірде белсенділік танытпайды, бірақ тапсырмаларды орындайды.

4. Қоғамдық істерге сирек қатысады.

5. Қоғамдық істерге қатысудан бас тартады.

Жауапкершілік

1. Әрдайым жақсы және белгіленген мерзімде өзіне тапсырылған кез келген істі орындайды.

2. Көп жағдайда оған тапсырылған жұмысты уақытында да жақсы орындайды.

3. Жиі оған тапсырылған істі мерзімінде орындамайды (немесе жаман орындайды).

4. Оған тапсырылған істі өте сирек орындайды.              

5. Оған тапсырылған істерді ешқашан аяғына дейін жеткізбейді.

Бастамашылық

1.Көптеген істердің қалаушысы болды , бірақ танымалдылық үшін емес.

2. Жиі жаңа істің негізін қалаушысы болды.

3. Жаңа істі өзі сирек бастайды.

4. Жаңа істі көп жағдайларда бастай алмайды. 

5. Ешқашан қандай да бір істің негізін қалаушы бола алмайды.

Ұйымдастырушылық

1. Өз жұмысын үнемі дұрыс бөледі және жоспарға сәйкес орындайды.

2. Өз жұмысын көп жағдайда дұрыс бөледі және жоспарға сәйкес орындайды.

3. Өз жұмысын дұрыс бөле алады және мерзімінде орындайды, егер оның әрбір кезеңі үшін есеп беру керек болса.

4. Өз жұмысын уақыт бойынша дұрыс бөле алмайды.

5. Өз жұмысын уақытпен бөле алмайды, уақытты босқа жұмсайды.

Құмарлығы

1. Ғылым мен мәдениеттің түрлі салаларында жаңа нмәселелерді үнемі белсенді түрде біледі.

2. Көп жағдайда ғылым мен мәдениеттің түрлі салаларында жаңа білім алуға қызығушылығы бар.

3. Жаңа мәселені сирек білуге ұмтылады; әдетте, бір шектеулі білім саласына қызығушылық тудырады.

 4. Әдетте, жаңа білім алуға қызығушылық танытпайды.

5.Әр түрлі жаңа білімге қызықпайды.

Ұқыптылық 

1. Әрқашан өз заттарын мінсіз тәртіппен ұстайды, әрдайым ұқыпты киінеді, партада отырғанда және  тақта алдында тартымды көрінеді. Қоғамдық мүлікті сақтап, оны үнемі тәртіпке келтіруге тырысады.

2. Өз және оған қарызға алынған заттарды (кітаптар, дәптерлер) тиісті тәртіппен ұстайды. Қоғамдық мүлікті тәртіпке келтіруге көмектеседі (парталар, құрал-жабдықтар т. б.).

3. Өз айналасында тәртіпті сақтауға үлкен талпыныс танытпайды. Кейде мектепке ұсқынсыз киініп  келеді. Қоғамдық мүлікті бүлдіргендерге қатысты немқұрайлы қарайды.

4. Жиі өзінің сыртқы келбетіне, кітапшаларының, киімдерінің жағдайына дұрыс қарамайды, қоғамдық мүлікті сақтамайды, тіпті оны бұзады.               

5. Өз заттарын мүлдем дұрыс ұстамайды, әрдайым ұсқынсыз. Кейбір жағдайларда ойланбастан қоғамдық мүлікті бүлдіреді.

Назар аударуы

1. Әрқашан мұғалімнің түсінігіне назар аударуы оңай және тез. Сабақта ешқашан алаңдамайды, сабақта қате жасамайды.

2. Мұғалімнің түсінігін мұқият тыңдайды. Сирек көңілі басқа іске бөлінеді, кейде зейінсіздікке  байланысты қателер бар.

3. Мұғалімнің түсінігін әрдайым мұқият тыңдамайды. Қайта-қайта көңілі басқа іске бөлінеді, жиі қателіктер жасайды, бірақ тексеру кезінде оларды түзетеді.

4. Әдетте, сабаққа өз назарын баяу және қиындықпен шоғырландырады, үнемі көңіл бөлу салдарынан мұғалімнің түсіндірмелерінен аз меңгереді. Көптеген қателіктер жасайды  және оларды тексеру кезінде байқамайды.

Есте қалуы     

1. Оқыту кезінде материалдың құрылымы мен мағынасында үнемі мәселенің басын ашады және механикалық оқуды қажет ететін материал да оңай есте қалады

2. Оқыту кезінде тек түсінген нәрселерді есте сақтауы мүмкін. Механикалық үйренуді қажет ететін материал қиындықпен беріледі.

3. Механикалық үйренуді қажет ететін материал өте оңай есте қалады, оны 1-2 рет көргені ғана жеткілікті. Оқылатын материалдың құрылымы мен мағынасында түсінбеу әдеті бар.

4. Оқу кезінде материалды ұзақ талдайды. Баяндау кезінде формада қателер жасайды, бірақ мағынасы дәл баяндалады.

5. Материалды есте сақтау үшін оны талдау және ұғынусыз бірнеше рет механикалық қайталайды, мағыналық қателер жасайды.

Ойлау

1. Материалдың мәнін тез қамтиды, әрқашан бірінші кезекте міндеттерді шешеді, жиі өз түпнұсқа шешімдерін ұсынады.

2. Материалды тез түсінеді, көп нәрсені тез шешеді, кейде өз теріс шешім тәсілдерін ұсынады.

3. Мұғалімнің түсіндіруінен кейін материалды қанағаттанарлық түрде өтейді, орта қарқынмен тапсырмаларды шешеді, әдетте өзіндік шешім ұсынбайды.

4. Мұғалімнің түсіндіруінің мәнін соңғы болып түсінеді, ойлаудың және тапсырмаларды шешудің қарқыны  өте баяуы..

 5. Материалдарды тек қосымша сабақтан кейін ғана түсінеді, міндеттерді өте баяу шешеді, есептерді шешу кезінде белгілі "шаблондарды"пайдаланады.

Эмоционалдық реактивті      

1. Кез келген өмірлік құбылыстарды әрдайым эмоционалды түрде қабылдайды. Оны кинофильм, әңгіме көз жасына дейін толқыта алады.  

2. Әдетте өмірлік құбылыстарға эмоционалды түрде әсер етеді. Ол сирек терең қобалжуы мүмкін.

3. Сирек оқиғаларға эмоционалдық реакцияны көрсетеді.

4. Эмоциялық реакция іс жүзінде болмайды.

Эмоционалдық байсалдылық

1. Әрқашан тыныш, онда күшті эмоциялық ұшқындары болмайды

2. Әдетте тыныш, эмоциялық ұшқындары өте сирек.

3. Эмоциялық салмақты.

4. Жоғары эмоционалдық қозу, эмоционалдық көріністерге бейім.

5.Мінездің қызбалығы: жиі болмашы себеппен күшті эмоциялық ұшқындары.

Ұжымшылдық         

1. Әрқашан таныс және бейтаныс адамдарға қамқорлық көрсетеді, кез келген адамға көмек пен қолдау көрсетуге тырысады.

2. Егер  өзінің жеке жоспарлары мен істеріне кедергі келтірмесе, бейтаныс адамдарға қамқорлық көрсетуге бейім.

3. Егер өзіне қатысты болмаса, бөтен істер мен қамқорлықтарға немқұрайлылық танытады.

 4.Әдетте басқалардың шаруасына немқұрайлы қарайды және өз бастамасы бойынша көмектеспейді.

5. Қоғамның бейтаныс мүшелеріне қамқорлық жасауды артық санайды, "Біреудің ісіне араласпа" деген ұранмен өмір сүреді.

Адалдық,шындық

1. Әрқашанда ата-анасына, мұғалімдерге, жолдастарына шынайы және оған  тиімді емес кезде де шындықты айтады.

2. Шамамен ешқашан ата-анасына, мұғалімдерге, жолдастарына шынайы

3.Оған тиімді блмаса, жиі өтірік айтады.

4.Әрқашан өтірік айтуға бейім.

Әділдік

1. Әділетсіз деп санайтынымен белсенді күреседі.

2. Әділетсіз деп санайтынмен әрдайым күреспейді.

3. Әділетсіз деп санайтынымен  сирек күреседі.

4. Әділдікке қол жеткізбейді.

5. Әділетсіздік көріністеріне мүлдем немқұрайлы қарайды.

Адал ниеттілік

1. Өз іс-әрекеттерінде әрдайым өз пайдасын емес, істің немесе басқа адамдардың пайдасы туралы түсініктерді басшылыққа алады.

2. Іс немесе басқа адамдардың пайдасы туралы түсініктерді әрдайым басшылыққа алады.

3. Өз іс-әрекеттерінде өз пайдасын емес, істің пайдасы туралы түсініктерді сирек басшылыққа алады.

4. Іс-әрекеттерде жиі өз пайдасын басшылыққа алады.

Көпшілдік

1. Әрқашан адамдармен қарым-қатынас жасайды, адамдармен жұмыс істеуді және демалуды ұнатады.

2. Әдетте, адамдармен қуана қарым-қатынас жасайды.

3. Шектеулі адамдармен қарым-қатынас жасауға ұмтылады.

4. Жеке жұмыс және демалыс нысандарын жақсы көреді.

5.Тұйық мінезді.

Сыпайылық, әдептілік

1. Оның барлық әрекеттері мен сөздері басқа адамдарға құрмет көрсетеді.

2. Басқа адамдарға жиі лайықты құрмет көрсетеді.

3. Жиі тұрақсыз және әдепсіз.

4.Жиі дөрекі және жанжалды шығарады. 

5. Әрдайым құрдастарымен де, үлкендермен де қарым-қатынаста дөрекі сөйлейді, ұстамдылығы жоқ. Ұрыс-керістерде басқаларға тіл тигізеді.

Өзіне сын көзбен қараушылық

1. Өз кемшіліктерін түзете отырып, әрдайым әділ сын тыңдайды.

2. Көп жағдайда әділ сынға дұрыс жауап береді, жақсы кеңестерге құлақ асады.

3. Кейде әділ ескертулерге құлақ асады, оларды ескеруге тырысады.

4. Сыни ескертулерге, кеңестерге немқұрайлы қарайды, кемшіліктерді түзетуге тырыспайды.

5. Сынды мүлдем қабылдамайды. Өзінің айқын қателерді мойындаудан бас тартады, оларды түзету үшін ештеңе жасамайды.

Өзін-өзі бақылау

1. Әрқашан өз сөздері мен іс-әрекеттерін мұқият қарайды.

2. Өз сөздері мен іс-әрекеттерін әрдайым мұқият бақыламайды.

3. Ойланбай әрекеттер жасайды, өзін-өзі мұқият бақыламайды.

4. Әрдайым ойланбастан әрекеттер жасайды, «сәтім түседі»  деп ойлайды.

Өзін-өзі ұстай білу

1. Әрқашан жағымсыз эмоционалдық көріністерді баса алады.

2. Әдетте, өз эмоцияларын ұстай алады.

3. Кейде өз эмоцияларын жеңе алмайды.

4. Жиі жағымсыз эмоцияларды басуы мүмкін емес.

5.Өзінің сезімдеріне ие бола алмайды, абыржу, жабырқау күйінде болу.

Бала ұжымындағы баланың жағдайы. Сыныптағы  беделі.

1. Барлық сыныптастардың арасында сөзсіз беделге ие: оны құрметтейді, оның пікірімен тыңдайды, оған жауапты істерді сенеді.    

2. Көптеген сыныптастар арасында беделге ие.

3. Сыныптастардың  бір бөлігінде ғана беделге ие.

Сыныпта беделге ие емес.

/public/files/2019/12/26/261219_122559_instrukciya-po-sostavleniyu-harakteristiki-uchaschegosya-kaz.doc